Naamtype


Naamkundigen onderscheiden vijf verschillende Nederlandse naamtypen: herkomstnamen, adresnamen, verwantschapsnamen, beroepsnamen en eigenschapsnamen.

1. Herkomstnamen geven de plaats aan waar de eerste naamdrager vandaan kwam. Veel van deze namen hebben het voorzetsel ‘van' (Van Maastrigt, Van Kuilenburg, Van Montfoort). Ook namen als De Brabandere, De Zeeuw, Den Hollander, Schouwenaar horen hierbij en veel Friese namen op ‑stra, zoals Sneekstra, Stienstra (uit Stiens).

2. De adresnaam is ontleend aan de plek waar de eerste naamdrager woonde. Hiertoe horen bijvoorbeeld veel van de namen die aan boerderijen of huizen met een naam ontleend zijn (Van den Eshof, Van de Botterblom, Zielhorst, Van Middelaar) maar ook namen als Ten Brink, Van der Weide, Van der Poel, Van Dijke.

3. Verwantschapsnamen geven een familierelatie aan. Veel van deze namen gaan terug op zogenaamde patroniemen. Gerrit, zoon van Pieter heette bijvoorbeeld Gerrit Pietersen. Diens zoon Willem noemde men op zijn beurt Willem Gerritsen. Deze namen zijn op een gegeven moment, vooral bij de invoering van de burgerlijke stand ‘versteend' tot familienamen. Het nageslacht van de eerdergenoemde Willem Gerritsen kreeg daabij dan als vaste achternaam ‘Gerritsen'.

Soms is aan de verwantschapsnaam de streek van herkomst te herkennen. In Friesland eindigen deze namen dikwijls op -ma (Jansma, Pietersma), in Zeeland op -se (Lievense, Jobse). In Overijssel en Gelderland zijn er veel namen die op -ing of -ink eindigen (maar die kunnen ook aan boerderijnamen op die uitgang ontleend zijn).

4. De beroepsnaam gaat terug op het beroep of ambacht dat een voorouder uitoefende: Den Draaier, Veerman, Klompenhouwer, De Smidt, Mulder (molenaar), Visscher.

5. De eigenschapsnaam, is afgeleid van een kenmerk van de eerste naamdrager: (haar)kleur, bijvoorbeeld De Wit, Zwart, karakter, bijvoorbeeld De Goede, Den Braven, leeftijd, bijvoorbeeld De Jong, Grijsaard, lengte, bijvoorbeeld De Korte, De Lange, enz.

Niet elke familienaam zal eenvoudig te duiden zijn. Namen kunnen in de loop der tijd verbasterd zijn. Dit gebeurde bijvoorbeeld met namen van niet Nederlandse oorsprong. Nederland is altijd een migratieland geweest waar veel nieuwkomers zich vestigden.

Bij migratie vanuit Nederland zijn Nederlandse familienamen op hun beurt weer verbasterd in het land van vestiging. Dat is afhankelijk van de periode waarin de migratie plaatsvond en de precisie waarmee de overheidsadministratie in het vestigingsland werd bijgehouden. In zijn algemeenheid kan je zeggen dat de kans groter is dat de naam verbasterd is naarmate het moment van migratie verder terug in de tijd ligt. In de Verenigde Staten zien we bijvoorbeeld dat de voorvoegsels vaak – in tegenstelling tot het Nederlandse gebruik - aan het hoofdbestanddeel zijn vastgeplakt. De familienaam ‘van den Berg’ werd zo ‘Vandenberg’. Sommige achternamen werden in de loop der tijd fonetisch, op basis van de klank, verbasterd in het Engels: ‘van Vliet’ werd ‘Van Fleet’ of ‘Vanfleet’.

(Gebaseerd op Rob van Drie, Stamboomboek [Zwolle 2010] 123-124)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten