Radix

Naamtype: mogelijk metonymische beroepsnaam, voor groentehandelaar (Lat. radix = wortel)

Aantal: 1947: 11 in Woerden, 263 in Nederland;
2007: 7 in Woerden, 355 in Nederland  

Pieter Radix, 1931 (fragment van een foto met zijn personeel,
collectie RHC Rijnstreek en Lopikerwaard)

Naamdrager 1947: Pieter Radix (Woerden 1871 - Woerden 1956), woont Meulmansweg 1 (pand door hem gebouwd), metselaar-aannemer, zoon van Johannes Radix (Woerden 1838 - Woerden 1917), metselaar, en Maria Kip (Woerden 1837 - Woerden 1921).
Hij trouwt Woerden 1910 Wilhelmina Verweij (Woerden 1872 - Woerden 1933), dochter van Jacob Pieter Verweij (Linschoten 1840 - Woerden 1914), landbouwer, en Aaltje Freijers (Vleuten 1840 - Woerden 1921). Uit dit huwelijk geen kinderen.

Inschrijving van het huwelijk van 'Jan Radex, j.m., corpiraal in't regiment van de heer Crommelen' en Maria van Mastrigt, Woerden 7.2.1745  

Herkomst: Bodegraven > Leeuwarden < Woerden
In 1745 trouwt in de gereformeerde kerk van Woerden Jan Radix, korporaal in het regiment van luitenant-generaal Crommelin, met Maria van Mastrigt. Een jaar later (10.3.1746) lezen we in de resoluties van het gerecht van Woerden dat zij 'althans hoog swanger sijnde heeft aangenomen haar kraambedde te sullen houden ten huyse van haar mans vader in de schans aan de Wierikker'.
Jammer genoeg wordt de naam van haar schoonvader, die een militaire functie gehad zal hebben,  niet genoemd. Bij deze verder nog onbekende vader, die in 1746 in de Wierickerschans bij Bodegraven woonde, loopt het spoor op dit moment dood. Het kan zijn het naar het buitenland leidt, de naam komt in Frankrijk en Duitsland voor, maar we zien ook in Nederland in de zeventiende eeuw naamdragers Radix. Zo laat in de jaren zeventig van de zeventiende eeuw Sijmon Jansz Radix in de gereformeerde kerk van Alkmaar drie kinderen dopen.
Jacobus, het eerste kind van Jan Radix, wordt op 14 april 1746 gedoopt in de Waalse kerk van Leiden, de geboorteplaats van Maria van Maastrigt. Daarna zijn kinderen gedoopt in Den Haag en Ierseke. In 1751 beëindigt Jan zijn militaire loopbaan en wordt hij cherger (douane-ambtenaar) bij de Wierickerschans. In 1758 volgt promotie tot opzichter over de chergers van Woerden, Oudewater en Woerdense Verlaat. Bij de uitoefening van zijn functie wordt Jan Radix in 1761 ernstig verwond bij Bodegraven. De toedracht is onbekend, maar als men hem vindt drijft zijn hoed op de Rijn en ligt zijn geweer aan de overzijde van de rivier. Hij bezwijkt 11 februari 1761 aan zijn verwondingen.

Handtekening van Maria van Mastrigt onder de overeenkomst met de weesmeesters van Bodegraven.  

Drie maanden later meldt Maria van Mastrigt zich bij de weeskamer van Bodegraven om een regeling te treffen over de nalatenschap van Jan Radix. Zij vraagt schout en weesmeesters ´als van haare armoede bewust sijnde, met haar en haare kinderen geliefde te erbarmen´. Zij spreken af dat Maria de vier kinderen, Jacob, Anna Maria, Abel en Gideon, opvoedt, naar school laat gaan en een vak laat leren. Daarnaast zal elk kind zodra het volwassen is tien stuivers krijgen als erfdeel. Op 29 oktober leggen de weesmeesters de twee gulden in de weeskist, ´in een doosjen gemerkt no. 9´. Zou meester metselaar Abel Radix (Bodegraven 1755 - Woerden 1826), voorvader van bovengenoemde Pieter Radix, zijn tien stuivers opgehaald hebben?

Literatuur: W.R.C. Alkemade en G.A.F. Maatje, 'Smokkelaars bij de schans. Het toezicht op de "sluykerijen" tussen Holland en Utrecht nabij de Wierickerschans in de tweede helft van de achttiende eeuw', Heemtijdinghen 33 (1997), nr. 4, 61-68 (raadpleegbaar op internet); Bernd Boxma, 'Genealogie Radix' (internet, geraadpleegd 6.11.2013)
Bronnen: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard, Rechterlijk archief van Woerden (W017), inv.nr. 130, resolutie d.d. 10.3.1746;  Archief Weeskamer Bodegraven (B068), iv.nr. 3, fol. 162v, 165, 174 en 175.